Sutra Serca:
Bodhisattwa Avalokita, głęboko praktykując Doskonałe Zrozumienie, przeniknął pustkę wszystkich pięciu skandh, odkrył, że wszystkie są puste i dzięki temu uwolnił się od wszelkiego bólu.
Słuchaj, Śariputro, forma jest pustką, pustka jest formą; forma nie jest różna od pustki, pustka nie jest różna od formy. To samo dotyczy odczuć, postrzeżeń, tworów mentalnych i świadomości.
Słuchaj Śariputro, Wszystkie dharmy są naznaczone pustką, nie są tworzone ani niszczone, ani skalane ani czyste, ani rosnące ani malejące.
Dlatego w pustce nie ma form, odczuć, postrzeżeń, tworów mentalnych, ani świadomości. Nie ma oczu, uszu, nosa, języka, ciała ani umysłu; nie ma kształtów, dźwięków, zapachów, smaków, dotyku ani obiektów umysłu; nie ma sfer elementów (od wzroku aż do świadomości umysłu).
Nie ma elementów współzależnego powstawania ani ich kresu (od niewiedzy do starości i śmierci). Nie ma cierpienia ani jego przyczyny, jego unicestwienia ani prowadzącej do tego ścieżki; nie ma zrozumienia ani niczego do osiągnięcia.
Ponieważ nie ma niczego do osiągnięcia, bodhisattwowie, wsparci Doskonałym Zrozumieniem, nie znajdują przeszkód w swoim umyśle. Bez tych przeszkód, pokonują lęk i uwalniają się na zawsze od złudzeń i urzeczywistniają doskonałą nirwanę.
Wszyscy buddowie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, dzięki Doskonałemu Zrozumieniu, osiągają pełne, prawdziwe i uniwersalne Oświecenie.
Dlatego wiedz, że Pradżniaparamita jest wielką mantrą, jest najwyższą mantrą, niezrównaną mantrą, usuwającą wszelkie cierpienie; jest niezniszczalną prawdą.
Dlatego głoś mantrę Pradżniaparamita. Głoś mantrę, która brzmi:
Gate gate paragate parasamgate bodhi svaha.
(.....)
3. Niech żyje pustka
Słuchaj, Śiariputro, forma jest pustką, pustka jest formą; forma nie jest różna od pustki, pustka nie jest różna od formy. To samo dotyczy odczuć, postrzeżeń, tworów mentalnych i świadomości.
Forma jest falą, a pustka wodą. Obraz ten pomoże wam zrozumieć. Hindusi prezentują pojęcia w sposób, który może nas wprowadzać w zmieszanie. Aby ich naprawdę zrozumieć, musimy zrozumieć ich sposób wyrażania się. Na Zachodzie okrąg oznacza zero, nicość. W Indiach okrąg oznacza całość, odwrotnie niż na Zachodzie.
Więc - „forma jest pustką, pustka jest formą" jest jak „fala jest wodą, woda jest falą". „Forma nie jest różna od pustki, pustka nie jest różna od formy. To samo dotyczy odczuć, postrzeżeń, tworów mentalnych i świadomości", ponieważ zawierają one siebie nawzajem. Ponieważ istnieje jedno, istnieje wszystko. W literaturze wietnamskiej istnieją dwie linie wiersza napisanego przez mistrza z dynastii Ly, z dwunastego wieku. Mówi on:
Jeżeli to istnieje - istnieje jedna drobina pyłu.
Jeżeli to nie istnieje - nie istnieje cały kosmos.
Oznacza to, że pojęcia istnienia i nieistnienia są stworzone przez nasze umysły. Powiedział on również: „Cały kosmos można umieścić na czubku włosa, a Słońce i Księżyc można ujrzeć w ziarnku gorczycy". Te obrazy pokazują nam, że jedno zawiera wszystko, wszystko jest w jednym. Wiecie, że współczesna nauka przyjęła prawdę, że nie tylko materia i energia są jednym - materia i przestrzeń też są jednym. Ale jednym są nie tylko materia i przestrzeń, ale też materia, przestrzeń i umysł – bo umysł istnieje w materii i przestrzeni.
Forma może istnieć dlatego, że jest pustką. W formie znajdziemy wszystko inne – odczucia, postrzeżenia, twory mentalne i świadomość. „Pustka" oznacza pustkę oddzielnego ja. Słowo pustka nie powinno nas odstraszać. Jest cudownym słowem. Bycie pustym nie oznacza nieistniejącym. Jeżeli ta kartka nie jest pusta, jak może zwierać w sobie promienie Słońca, drwala i las? Jak może być kartką papieru? Filiżanka, aby mogła być pusta, musi tu być. Forma, odczucia, postrzeżenia, twory mentalne i świadomość, aby być puste, muszą tu być.
Pustka jest podstawą wszystkiego. Dzięki pustce wszystko jest możliwe. To jest deklaracja Nagardżuny, buddyjskiego filozofa z drugiego wieku n.e. Pustka jest optymistycznym pojęciem. Jeżeli nie jestem pusty, nie mogę tu być. Mogę tu być, bo ty tu jesteś. To jest prawdziwe znaczenie pustki. Forma nie ma oddzielnego istnienia. Awalokita chce, żebyśmy to zrozumieli.
Jeżeli nie jesteśmy puści, staniemy się blokiem materii. Nie będziemy mogli oddychać, nie będziemy mogli myśleć. Bycie pustym oznacza bycie żywym, oznacza wdychanie i wydychanie powietrza. Nie możemy być żywi, jeżeli nie jesteśmy puści. Pustka jest nietrwałością, jest zmianą. Nie powinniśmy uskarżać się na nietrwałość, bo bez niej nic nie jest możliwe.
Pewien buddysta z Wielkiej Brytanii uskarżał się na to, że życie jest puste i nietrwałe. (Był buddystą od pięciu lat i rozmyślał nad nietrwałością i pustką). Opowiedział mi, że pewnego dnia jego czternastoletnia córka powiedziała mu: „Tato, nie uskarżaj się na nietrwałość. Jak bez niej mogłabym urosnąć?". Miała oczywiście rację.
Jeżeli masz ziarno kukurydzy, i powierzysz je ziemi, będziesz oczekiwał, że stanie się wysoką rośliną. Jeżeli nie byłoby nietrwałości, ziarno to pozostałoby ziarnem na zawsze, a ty nigdy nie dostałbyś do zjedzenia kolby kukurydzy. Nietrwałość jest podstawą życia wszystkiego. Zamiast skarżyć się na nietrwałość, możemy wołać: „Niech żyje nietrwałość!" Dzięki nietrwałości wszystko jest możliwe. To bardzo optymistyczne stwierdzenie.
Tak samo jest z pustką. Pustka jest istotna, bo bez niej nic nie jest możliwe. Powinniśmy więc też wołać: „Niech żyje pustka!" Pustka jest podstawą wszystkiego. Zycie jest możliwe dzięki pustce. Zasada ta jest ważna dla wszystkich pięciu skandh.
Thich Nhat Hanh, „Serce zrozumienia. Komentarze do buddyjskiej Sutry Serca"
przeł. Zbigniew Mach
