Artykuł ten jest "streszczeniem konspektu" książki Thaya Zrozumieć nasz umysł.
Model świadomości indywidualnej wyróżnia cztery jej warstwy; przedstawione są one na rysunku poniżej
Rys. 1: Świadomość i jej części
Górna warstwa, zmysły, przekazuje nam informacje o tym, co dzieje się w świecie zewnętrznym (poprzez doświadczanie kolorów, kształtów, zapachów, smaków oraz tekstury i temperatury dotykanych rzeczy) i w naszym ciele (przyjmując informacje o temperaturze ciała, napięciu mięśni, równowadze, bólu i wielu innych wielkościach).
Czasem udaje nam się bezpośrednio doświadczać tego, co ślą nam zmysły, ale częściej do tego procesu włącza się umysł.
Umysł jest tą częścią świadomości, która ma najszerszy zakres działania: może przyjmować informacje z opisanej wyżej warstwy świadomości zmysłowych, sięgać do tego, co zostało zebrane w świadomości gromadzącej, łączyć to wszystko, analizować, wyciągać wnioski.
Zadaniem świadomości gromadzącej jest zbieranie i utrzymywanie przy życiu wszystkiego, czego doświadczyliśmy i co otrzymaliśmy od rodziców, przodków, świata. Nie jest to jednak tylko magazyn – wszystko, co się tam znajduje, nieustannie zmienia się i ewoluuje. W świadomości gromadzącej zawarty jest cały nasz potencjał, cała nasza wiedza o nas i o świecie. Zawartość świadomości gromadzącej można wyobrazić sobie jako zestaw nasion, reprezentujących obrazy, dźwięki, nawyki, wartości, umiejętności - które w pewnych warunkach kiełkują i - w postaci tworów mentalnych (myśli, odczuć, emocji) - pojawiają się w umyśle. Świadomość ta stanowi podstawę pozostałych ośmiu.
Pomiędzy świadomością gromadzącą a umysłem usytuowane jest manas. Wydzieliło się ono ze świadomości gromadzącej i stara się chronić i utrzymać w jak najlepszym stanie to, co za 'ja' uważa. Z jednej strony (jako instynkt samozachowawczy) chroni nasze ciało przed uszkodzeniami – ale stanowi też przeszkodę w porozumiewaniu się umysłu ze świadomością gromadzącą i w ujawnieniu całego naszego potencjału.
