Etyka globalna

W roku 1993 w Parlamencie Kongresu Religii Świata w Chicago odbyło się posiedzenie na szczycie w sprawie globalnej etyki. Podczas tego kongresu szwajcarski teolog Hans Küng przedstawił deklarację etyki globalnej, w której zachęcał wszystkie religie aby każda z nich wniosła swój wkład dotyczący etyki w celu stworzenia etyki globalnej. W etykach buddyjskich i niebuddyjskich znajdujemy wiele głębokich prawd. Czym konkretnie może przyczynić się buddyzm do tego dzieła? Mamy nadzieję, że Pięć Treningów Uważności może stanowić nasz wkład w etykę globalną i przyczynić się do postępu gatunku ludzkiego w tych niebezpiecznych i trudnych czasach. Jeśli praktykujemy Pięć Treningów Uważności, jesteśmy na ścieżce, która doprowadzi nas do szczęścia i przekształcenia naszego cierpienia oraz cierpienia naszych bliskich. Jeżeli nasza praktyka może być tak potężna w wymiarze indywidualnym, to wyobraźmy sobie jaką siłę miałaby praktykowana zbiorowo.

*

Nasze życie jest teraz bardziej niż kiedykolwiek przedtem powiązane globalnie. Nasza żywność, gospodarka, narzędzia, którymi się posługujemy, polityka międzynarodowa oraz granice państw. Jednak ekonomia, polityka i edukacja to nie jedyne przedmioty globalizacji. Nasza etyka i moralność też mogą mieć wymiar globalny. Potrzebujemy etyki, która przemówiłaby do całej ludzkości. Każda kultura ma unikalne osiągnięcie, które może wnieść do stworzenia etyki globalnej. Każdy naród, każdy lud może dołożyć aspekty swojej kultury i religii do dzieła etyki globalnej, czyniąc je czymś pięknym i stosownym dla swojego kraju.

*

CODZIENNA PRAKTYKA

Do praktykowania Pięciu Treningów Uważności potrzebne jest nam wsparcie innych. Jeżeli grupa spotyka się regularnie, jej członkowie wzajemnie się wspierają. Po recytacji każdego treningu, ktoś może podzielić się opisem swojej praktyki od czasu poprzedniego spotkania. Ważne jest aby nie tylko mówić, ale także zapewnić sobie czas na uważne oddychanie, abyśmy mogli spojrzeć wstecz na naszą praktykę.

Jest w buddyzmie praktyka o nazwie Trzy Treningi. Te trzy treningi to: etyka (shila), koncentracja (samadhi) i wgląd (prajna). Czasami definiuje się je jako uważność (smrti), koncentracja i wgląd. Etyczne zachowanie i uważność są bardzo blisko powiązane. To dwa subtelnie różne podejścia do tego samego. Kiedy praktykujemy treningi uważności, wstrzymujemy się od działań powodujących cierpienie. Aby mieć świadomość cierpienia potrzebujemy uważności w codziennych działaniach. Wgląd zawarty w treningach uważności wynika z naszych praktyk chodzenia, siedzenia, oddychania i jedzenia. Pięć Treningów Uważności pochodzi od naszego własnego doświadczenia bycia świadomym, spokojnym i światłym. Jesteśmy świadomi, że zabijanie powoduje cierpienie, dlatego postanawiamy nie zabijać, ale ochraniać życie. Nasza własna świadomość uczy nas co robić a czego nie robić i jesteśmy w stanie postrzegać wszystko w głębszy, bardziej współczujący sposób.

*

Gdy oddychamy uważnie i chodzimy uważnie jesteśmy prawdziwie obecni i świadomi tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Rozpoznajemy silne emocje i negatywne stany umysłu kiedy się rodzą i wiemy, co należy robić a czego robić nie należy. W trudnej lub niebezpiecznej sytuacji

Panika może nas skłonić do wielu błędów, które pogorszą sprawę. Jeżeli jesteśmy w stanie powrócić do oddychania (uważność) i powstrzymać chaos naszego umysłu (koncentracja), poznamy intuicyjnie co należy robić a czego nie (wgląd). Praktyka treningów uważności pomaga nam rozwijać koncentrację i wgląd. Żyć w uważności i koncentracji to nieustannie stwarzać wgląd służący naszemu wyzwoleniu, uzdrowieniu i wzrostowi, a także wyzwoleniu, uzdrowieniu i wzrostowi świata.

*

ŁĄCZNOŚĆ TEGO CO ETYCZNE I TEGO CO DUCHOWE

Niedawno przeprowadzał ze mną wywiad pewien chrześcijański teolog, który zapytał: „Jak możemy urzeczywistnić globalną duchowość?” A przecież duchowości nie da się oddzielić od etyki. Musi istnieć związek między tym, co duchowe a tym co etyczne. Jeżeli praktykujemy Pięć Treningów Uważności, stosujemy praktykę, która jest zarówno duchowa jak i etyczna i może poprowadzić nas wspólnie w stronę pełniejszego stylu życia.

Istnieje silny związek między tym, co etyczne a tym, co duchowe. Jeżeli nie dostrzegasz tego co duchowe w tym co etyczne, twoja etyka może być pusta. Możesz działać nie wiedząc dlaczego a w twoich działaniach nie będzie radości. Na przykład pod wpływem Pięciu Treningów Uważności postanawiasz nie pić alkoholu i nie używać narkotyków. Ale jeżeli masz opór przed treningiem i cierpisz ponieważ nadal chciałbyś pić alkohol i używać narkotyków, etyka, którą się kierujesz jest pusta ponieważ nie dostrzegasz jej wartości. Treningi uważności oparte są na wglądzie i miłości a nie na zakazie i wyrzeczeniu. To samo dotyczy każdego z tych treningów z osobna. Jeżeli jesteś wegetarianinem gdyż uważasz, że być nim powinieneś, ale tęsknisz za jedzeniem mięsa, to w istocie nie kierujesz się treningami. Jeżeli jednak czujesz, że masz szczęście bo możesz jeść głównie warzywa nie powodując cierpienia innych istot żywych, wówczas jest w tym radość, wgląd, współczucie i duchowość. Jedzenie staje się czymś bardzo duchowym. Nie ma bariery, która oddziela to co etyczne od tego co duchowe.

*

PRAKTYKOWANIE BEZ DOGMATU I RYGORU

Pięć Treningów Uważności to propozycja, w której nie ma dogmatu, religii ani sekciarstwa. Każdy z nas może korzystać z tych treningów jako praktycznych etycznych zasad życiowych nie podpisując się pod żadną wiarą ani tradycją. Możesz po prostu być sobą ale staraj się czynić swoje życie pięknym kierując się mądrością tych treningów. Pięć Treningów Uważności to dla każdego z nas rezultat naszego własnego głębokiego patrzenia i zbiorowego głębokiego patrzenia.

Celem tych treningów nie jest osiągnięcie perfekcji i poczucia wyższości z racji ich praktykowania. Treningi są przewodnikiem: niemożliwe jest praktykowanie ich tak doskonale aby zapobiec wszelkiemu cierpieniu. Nie możemy na przykład uniknąć zabijania. Hodowla warzyw. oczyszczanie wody do picia i inne niezbędne ludzkie czynności powodują śmierć drobnych żyjątek. Warzywa także są istnieniami żywymi. W porównaniu z cierpieniem zwierząt wydaje nam się, że rośliny cierpią mniej, ale nie możemy mówić o braku cierpienia w ogóle. Nie unikniemy całkiem cierpienia, ale staramy się je redukować. Możemy starać się redukować cierpienie po trochu, w każdej chwili, każdego dnia. Pięć Treningów Uważności należy studiować, uczyć się o nich, recytować i praktykować aby pogłębiać swoje doświadczenie i zrozumienie i aby umieć dzielić się tym z innymi ludźmi. Jeśli postępujemy tak jako duża społeczność, wzrośnie wgląd, z którego odniesie korzyść wielu ludzi. Jeżeli podczas praktyki Pięciu Treningów Uważności czujesz, że wzrosło w tobie współczucie i miłująca dobroć, że więcej rozumiesz, że potrafisz dzielić się swoim wglądem, wówczas jesteś na właściwej drodze.

*

Nasza etyka powinna być etyką bez dogmatów, bez poglądów. Nikt nas nie zmusza do wykonywania treningów, nikt nas nie prosi żebyśmy praktykowali. Sami widzimy, dzięki własnemu wglądowi i doświadczeniu, że to jest nasza ścieżka radości, współczucia i miłości. Pięć Treningów Uważności obejmuje praktykę unikania pułapki dualistycznego sposobu widzenia rzeczy. Dualizm głosi, że dobro i zło, sacrum i profanum, szczęście i cierpienie są swoimi przeciwieństwami i tylko niszcząc zło uzyskujemy dobro, a niszcząc profanum uzyskujemy sacrum. Zgodnie z wglądem współbycia dobro i zło współ-istnieją. Dobro jest umiejętnym sposobem obcowania ze złem, który prowadzi do transformacji. Z niczym nie walczymy. Dobro i zło są organiczne i obecne razem. Ten wgląd jest jedynym sposobem na pozbycie się wszelkiej dyskryminacji i lęku. Jest fundamentem praktyki treningów. Wówczas treningi w bardzo naturalny sposób stają się dla nas sposobem życia i źródłem szczęścia.

*

ZBIOROWA KARMA

W buddyzmie istnieje pojęcie karmy, które oznacza działanie. Działanie obejmuje akty myślenia, mowy i wykonywania czynności fizycznych. Każda myśl, którą tworzysz jest przedłużeniem ciebie. Każde słowo, jakie wymawiasz jest twoim przedłużeniem. Wszystko, co robisz ze swoim ciałem jest twoim przedłużeniem. Nawet nasze myśli są rodzajem energii, którą wytwarzamy. Wytwarzamy energię tak, jak chmura wytwarza deszcz. Deszcz jest działaniem wykonywanym przez chmurę; chmura przekształca się w deszcz. Jesteśmy bardzo podobni do tej chmury. Tak jak chmura wytwarza deszcz, my wytwarzamy myśl, mowę i działania, które będą nas przedłużały w nieskończoność. Kiedy ciało ulega rozkładowi, jesteś na zawsze przedłużony poprzez twoją karmę.

Nie musisz czekać na rozkład swojego ciała, aby odrodzić się w nowych formach życia. Chmura nie musi zniknąć całkowicie aby stać się deszczem. Cudownie jest być bujającą chmurą, ale równie cudownie jest być padającym deszczem. Kiedy rozglądam się wokół siebie widzę siebie samego w wielu kierunkach. Już dostąpiłem reinkarnacji w wielu formach. Jeżeli myślisz, że jestem tylko tutaj, w tym ciele, jest to pogląd mylny: nie widziałeś mnie naprawdę. Jesteśmy czymś więcej niż to co widać. Tworzymy wiele myśli, słów i działań, które nas przedłużają po trochu w każdą stronę.

*

Dzięki praktyce Pięciu Treningów Uważności możemy zadbać o to, by nasze przedłużenie przyczyniało się do pełniejszego i spokojniejszego świata. Pakiet Przetrwania Uważności nie służy tylko naszemu własnemu przetrwaniu, ale także przetrwaniu przyszłych pokoleń i całej planety dzisiaj i po odejściu naszych ciał.

Praktykę możemy rozpocząć w dowolnym czasie Wczoraj mogło się zdarzyć, że stworzyliśmy nieuprzejmą myśl. Dziś możemy stworzyć inną myśl, która zmodyfikuje i przekształci tę wczorajszą. Gdy tylko pojawi się myśl zrozumienia i współczucia może ona przeciwdziałać myśli wczorajszej. Dzięki uważności mamy wolność zmieniania siebie i dopomagania w zmianie świata. Praktykowanie Pięciu Treningów Uważności nie jest tylko ścieżką indywidualną, lecz stanowi część większej etyki globalnej, która może zmienić kierunek naszego obecnego postępowania jako ludzie i jako planeta. Treningi są dla nas wszystkich, gdziekolwiek żyjemy, jakakolwiek jest nasza tradycja kulturalna i duchowa. Jeżeli możemy praktykować te treningi indywidualnie i duchowo, stwierdzimy, że razem idziemy ścieżką w stronę pełniejszej i radośniejszej przyszłości.

THÍCH NHẤT HANH, Uważność. Pakiet przetrwania. Pięć podstawowych praktyk

(The Mindfulness Survival Kit: Five Essential Practices, 2013)   

przekład: Jolanta Kozak i Mariusz Orski